(به مناسبت دوم اردیبهشت(۲۲ آوریل) روز زمین پاک)

علی علیزاده ازبری/ در یک حالت کلی رابطه یا تعامل  انسان و طبیعت را می توان به سه دوره متفاوت دسته بندی کرد. دوره اول تسلط و حاکمیت طبیعت بر انسان بوده است. دوره ایی که انسان از طبیعت دوری می کرد.برای دوری از گزند حیوانات ،سرما ،گرما،طوفان ، باد و باران فرار می کرد و به درختان، کوهها و غارها پناه می برد .می توان انسان این دوره را طبیعت گریز نامید. اما دوره ی بعدی را می توان دوره تسلط انسان بر طبیعت دانست. یعنی انسان  توانست بر طبیعت غلبه کندو تبدیل به انسان طبیعت ستیز شود . انسان از زمانی که توانست ابزار بسازد خود را حاکم مطلق طبیعت شناخت، هرچه دلش خواست کرد.حیوانات را شکار کرد. درختان را برید .رودخانه ها را تغییر مسیر داد. سطح جنگل ها را کاهش داد . آبها را آلوده کرد.تالابها را خشک کرد.هوای پاک را آلوده کرد. کاربری زمین ها را تغییر داد. خلاصه دود و صدا و گرد و غبار و… ایجاد کرد. و این روند تخریب گرا ادامه داشت تا اینکه دوره سوم رابطه ی انسان و طبیعت آغاز شد. دوره ایی که عصر هم زیستی نام گرفت.مصلحان طبیعت گرا به فکر چاره افتادند. زیرا دیدند و مشاهده کردند که طبیعت و محیط زیست پیرامون ما در حال نابودی است .ظرفیت تحمل زمین به انتها رسیده است. پیشرفت  علم به انسانها آموخت که منابع پایان پذیر هستند و حتی منابع تجید پذیر هم هزینه و هم زمان طولانی می طلبد تا دوباره به چرخه ی مصرف برسند.بنابراین آنها به آینده اندیشیدند. به سرنوشت نسلهای بعد و  ادامه زندگی فکر کردند. متوجه شدند که ادامه زندگی بدون همراهی با طبیعت امکان پذیر نیست. آری بشر به جنب و جوش افتاد .کتابها نوشته شد. کنفرانس ها و همایش ها گذاشته شد. قانون نوشته شد. به تعالیم انبیاء بیشتر توجه شد .به قانون بقاء فکر کردند و  تلاش کردند تا انسان مخرب را به بازدارنده تخریب تبدیل کنند.

در سال ۱۹۹۲ م (۱۳۷۱ش ) سران بیش از صد کشور در اجلاس ریو در کشور برزیل شرکت کردند .مرحوم دکتر حبیبی معاون اول رئیس جمهور وقت در آن اجلاس شرکت کرد و بیانیه معروف ریو را امضاء کرد. دستور کار ۲۱ خروجی مهم آن اجلاس بود. همه کشورها متعهد شدند که دوره همزیستی با طبیعت را آغاز نمایند.توسعه را بر مبنای پایدار و احترام به طبیعت  طراحی و اجرا کنند لازم به توضیح است که دراستراتژی توسعه پایدار با لحاظ کردن حق استفاده  نسل حاضر ،منابع طبیعی برای آیندگان محفوظ می ماند.

حال سالهاست که ما دیگر حاکمان مطلق طبیعت نیستیم. از مقام غالب و حاکم خارج شده ایم.باور کنیم که تنها یک راه برای ما باقی مانده است.آری دوره هم زیستی و احترام متقابل با طبیعت است.یعنی سالها است که این دوره آغاز شده اما نه برای همه ما، چرا که هنوز به تسلط خود مغروریم،هنوز به تخریب ادامه می دهیم،هنوز خود را حاکم مطلق طبیعت می دانیم و باور نداریم که تنها همین یک سکونت گاه را داریم و از اینکه در این کهکشانهای لایتنهاهی  مکانی دیگر برای سکونت و ادامه حیات وجود داشته باشد را سراغ نداریم.

آری هنوز مست غرور از غلبه بر طبیعت هستیم و به تخریب آن ادامه می دهیم. شاهد مثال آنکه ،سالانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار هکتار از جنگل های ایران ازبین می رود.فرونشست زمین بسیار بیشتر از حد هشدار است . به اذعان  دکتر کردوانی در دشت گرمسار ۲ متر و در تهران بیش از ۶۰سانتی متر در سال فرو نشست زمین وجود دارد. نرخ فرسایش خاک در ایران از تمام کشور های دنیا بالاتر است.زباله ها همه جا را فرا گرفته اند.مرداب ها و تالاب ها خشک می شوند. متوسط بارندگی در کشور بیابانی ایران کاهش یافته است. آبهای زیر زمینی ته کشیده است.جاده ها بر پیکره ی کوهها بالا می روند و کاربری زمین ها را حتی در ارتفاعات به نفع صنعت و تکنولوژی و تفریح مخرب تغییر می دهند .

حال آیا ما همچنان طبیعت ستیز هستیم یا طبیعت گرا؟ما فقط به نقش تخریب گر خود ادامه می دهیم ما حاکم بر طبیعت نیستیم اصلا این حق را نداریم.اگر ما حاکم مطلق بودیم امروز شاهد پدیده ال نینو نبودیم.زلزله و سونامی به آنی شهرها را خراب نمی کرد.سیل هنوز خرابی ها ی بسیاری به بار نمی آورد.آب شدن یخ ها زمین های ساحلی را تهدید نمی کرد.پدیده گردو غبار زندگی را در شهرهای مختلف جهنم نمی کرد.اختلالات ژنتیکی را شاهد نبودیم.خشکیدن دریاچه ها و تالاب هارا نمی دیدیم.خشک شدن آبهای زیر زمینی و فرو نشست زمین را نداشتیم.آلودگی هوا و آب وخاک و… ما را آزار نمیداد.

همه و همه اینها به ما می فهماند که ما حاکمان مطلق طبیعت نیستیم .طبیعت با همه زخم هایی که از ما انسانها بر تن دارد هنوز هم برای انتقام از ما  قدرتمند است.بنابراین  از جایگاه حاکمیت خارج شویم و به همزیستی با طبیعت بپردازیم به آداب طبیعی احترام بگذاریم وبه  همزیستی مسالمت آمیز با طبیعت پایبند باشیم.زخم های کهنه و تازه تن زمین را رنجور ساخته “زمین بیمار و رنجور است”دلواپس طبیعت  باشیم، زیرا تنها یک زمین داریم .