«بازیگران سیاسی شق سوم، توازن بخش قدرت اول و دوم»

جغرافیای سیاسی اهمیت دارد. تهران، توکیو نیست. فومن ، صومعه‌سرا نیست. لاهیجان، لنگرود نیست. حاشیه‌ای شدن در رشت همانند حاشیه‌ای شدن در فومن نیست. مشکلاتی که شهروندان فومن دارند با مشکلات تهرانی‌ها یکی نیست. مشکلاتی که زنان روستاهای شهرستان فومن دارند را نمی‌توان با مشکلات روستاهای اصفهان با هم در یک معادله‌ی ساده قرار داد. بازیگران سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شهرستان فومن با بازیگران تهران یکی نیست. میزان قدرت و نفوذ بازیگران (فرم و فرآیند) درشهرستان با پایتخت متفاوت است. انتخابات و شکل تبلیغات انتخاباتی و مشارکت در شهرستان فومن با  رشت  فرق می کند. پس جغرافیای سیاسی مهم است. متغیرهای مهم قدرت در شهرستان فومن که عبارتند از کانون سیاسی ـ فضایی تاریخی، کانون فعالیت های اقتصادی-تاريخي، کانون فعالیت‌های مذهبی، مفاخر علمی، فرهنگی، دینی و مذهبی، سرمایه انسانی هوشمند، تاریخ، هویت محلی و گردشگرپذیری آن را از سایر فضاهای جغرافیایی پیرامونی متفاوت و متمایز کرده است. این متغیرها بر وزن ژئوپلیتیکی شهرستان افزوده است.

بر این اساس، بازیگران سیاسی را در سطح شهرستان فومن با توجه به انگیزه قدرت می‌توان به سه جهت تبیین کرد.عده‌ای به دنبال «حفظ قدرت» هستند. گروهی به دنبال «افزایش قدرت» و طیفی دیگر به دنبال «نمایش قدرت» هستند.

همه چیز از قدرت سرچشمه می‌گیرد و به قدرت ختم می‌شود. قدرت در تمام شئون زندگی جلوه دارد و در تمام نهادهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی نمود و نماد دارد. اصولا نقش بازیگران سیاسی در شهرستان فومن تلاشی برای کسب قدرت و در صحنه ماندن است. و در هماوردی‌های سیاسی و صحنة بازی و رقابت، یکی از سه نمونه‌های «حفظ قدرت»، « افزایش قدرت» و «نمایش قدرت» بیشتر بروز و ظهور دارد. بازیگرانی که در سطح محلی در صدد افزایش قدرت هستند ازدیاد قدرت را از طریق بهم زدن روابط موجود و چالشی کردن فضا و التهاب‌آفرینی جستجو می‌کنند.

اما عده‌ای از بازیگران سیاسی در سطح شهرستان به دنبال نمایش قدرت هستند و سیاست کسب اعتبار را دنبال می‌کنند. در عین حال به نمایش گذاشتن قدرت هم می‌تواند با هدف حفظ وضع موجود یا تغییر وضع برای افزایش قدرت باشد.

اکثر بازیگران رسمی و غیر رسمی  شهرستان تلاش می‌کنند تا در کسب قدرت پیشتاز باشند. کانون قدرت شهرستان فومن در یک جا متمرکز نیست. سریر قدرت غیررسمی که کانون فشار است در چند نقطه کانون سیاسی فضا
(بالا و پایین عرفي) متمرکز است و نوع اعمال قدرت با توجه به رویدادها و رخدادها، متفاوت و شدت و ضعف دارد. کانون‌های قدرت سنتي بیشتر در دو مسجد متمرکز هستند و به‌ نوعی نظام دو قطبی محلی را در شهرستان تداعی می‌کند. کانون سوم قدرت جریان‌ها ،جبهه‌ها و نحله‌های سیاسی هستند که با تغییر دولت‌ها، یا در زیر سیستم یکی از این کانون‌ها قرار می‌گیرند یا نقش مستقلی را با رویکرد نمایش قدرت و کسب اعتبار سیاسی بیشتر دنبال می‌کنند.

البته شق سوم قدرت که غیر سازمانی و خود انگیخته است و می تواند نقش تعادل بخشی و توازن را در بازی های سیاسی ایفا نماید، جبهه‌ها و جریان‌های همسویی هستند که در برهه ای از زمان با پیروزی کاندیدای مورد نظر در انتخابات ریاست جمهوری شکل یافته یا احیا شده اند و به واسطه این هم‌طیفی و گرایش‌های سیاسی و هم‌نزدیکی فکری و حزبی با یکدیگر یک ائتلاف درونی با منشاء قدرت ملی در سطح محلی ایجاد کرده و نقش آفرینی می کنند. و هر چه میزان قدرت ملی افزایش یابد وزن سیاسی آنها نیز در شهرستان افزایش و اگر در سطح ملی قدرت آنها کاهش یابد قدرت چانه‌زنی آنها نیز کاهش یافته و به عبارتی بین افزایش قدرت ملی و چانه‌زنی بازیگران سیاسی محلی رابطه‌ای مستقیم وجود دارد.

نقش کارآمدی و اثربخشی مدیران محلی نیز به شدت تحت تاثیر جریان‌های قدرتمند کَشند سیاسی است. در واقع مدیران محلی میزان قدرت و نفوذ این بازیگران را همواره در سطح شهرستان رصد می‌کنند و بر اساس آن ارتباطات
و تعاملات خود را تنظیم می‌نمایند. فضای سیاست‌زده شهرستان، مدیران سیاست‌ورز را تربیت کرده است و مدیران سیاست‌ورز نیز برای باقی‌ماندن در اریکه قدرت در معاملات سیاسی نقش پررنگی را ایفا می‌کنند و صرف و صلاح خود را در استراتژی هم به نعل و هم به میخ‌زدن جستجو می‌کنند. و با نگرش کمی‌نگری (با نیت به هر نحو ماندن) کیفیت مدیریت را تحت تاثیر قرار می دهند. تصمیم گیری و تصمیم سازی در چنین فضایی که از هر سو قدرت‌های رسمی و غیر‌رسمی آن را نظارت و پایش می‌کنند، بسیار مشکل است و در راندمان آنها تاثیر می گذارد و کارآمدی و اثربخشی آنها را کاهش می‌دهد. بنابراین برای توازن‌بخشی نفوذ و تعدیل «قدرت اول» و «دوم» وجود «قدرت سوم» با نقش‌آفرینی بازیگران سیاسی غیرسازمانی و خودانگیخته با حضور تمامی جریان‌ها و نحله‌های فکری و سیاسی با مشي اعتدالی ضرورت دارد. تا با ائتلاف‌های احتمالی در آینده به ویژه انتخابات مجلس شورای اسلامی سال جاری با یکی از قدرت‌های اول و دوم شهرستان موازنه را به نفع خود تغییر دهند.

یوسف سلمان خواه

کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی