ناگفته های نهضت جنگل 

نهضت جنگل به رهبری میرزا یونس استادسرایی معروف به کوچک خان جنگلی هفت سال طول کشید اما یکصد سال پس از پایان نهضت هنوز ابهامات و سوالات فراوانی پیرامون نهضت وجود دارد که پاسخ داده نشده است.

گرچه در سال جاری به مناسبت یکصدمین سال شهادت میرزا ،کنگره میرزا با سلسله نشست ها ، همایش ها و تحقیقاتی برنامه ریزی شده و همچنان درحال انجام است اما تا امروز خروجی همایش ها چندان ابهام زدایی نکرده بلکه سخنرانی اهل سیاست در همایش ها سوالات و ابهامات را بیشتر هم کرده است.

در نشست تهران که علاوه بر کلی گویی های سخنرانان سیاسی، ایراد اتهام بی پایه به حسن خان آلیانی و تالشان توسط خسرو معتضد تاریخ خوانده ای که انتظار می رفت محققانه تر صحبت بکند اما نکرد تا سخنرانی حداد عادل که از دخالت استعمارگران در ایران گفت اما وقتی به روسیه رسید ترجیح داد سکوت کرده و از تجاوز همیشگی آنان به ایران عبور کند گرهی گشوده نشد و اطلاعات واقعی افزون نگردید. 

از محتویات نشست های پایانی گرچه همه را با خبر نیستیم اما در همایش سالن ارشاد فومن سخنران سیاسی کار آن کمترین اطلاعاتی از داستان میرزا و نهضت جنگل ارائه نکرد. لابد با خبر نبود که بگوید !در نشست پایانی سالن مرکزی رشت هم همان سخنان تکراری سیاسی ها که اگر هم صحبت نمی کردند چیزی از نهضت کاسته نمی شد و حال که سخنرانی کرده اند چیزی اضافه نکردند.گرچه نباید از انصاف گذشت و تصمیم به راه اندازی «بنیاد دائمی میرزا » برگزاری  همایش علمی «تبارشناسی شخصیت میرزا کوچک و نهضت جنگل » در تالار حکمت دانشگاه گیلان  و وعده احداث «موزه میرزا» را می توان بعنوان خروجی های مثب کنگره نام برد.

و اما گروهی که در سالگرد صد و یکمین سالگرد شهادت میرزا،  جلسه بیست و هفتم با عنوان «ناگفته های نهضت جنگل» را در دفتر هفته نامه چهار دی فومن برگزار کردند دغدغه آنان ابهام زدایی بلکه غبار روبی از تاریخ نگاری های یکجانبه از ماجرای نهضت بزرگ جنگل و نقش فومنات و تالش ها در آن است. ماجراهایی که یا نوشته نشده اند و یا ناقص و توسط افراد کم اطلاع و بعضاً مغرض روایت و نگاشته شده اند.

علی اکبر قنبرزاده ،هماهنگ کننده این گروه با گله گذاری از دیده نشدن نقش فومنات و تالش های منطقه در نهضت و خصوصاً تلاش در جهت حذف نقش حسن خان کیش دره ای و ایراد اتهامات بی اساس  به او گفت: ما با سند و مدارک معتبر می توانیم نقش مثبت و وفاداری حسن خان و گروه  او و ایستادن تا آخرین لحظه با میرزا و نهضت را اثبات کنیم به همین منظور این سلسله نشست ها را با هدف بیان و ثبت ناگفته های نهضت جنگل برنامه ریزی و دنبال می کنیم.

حاجت زاده سه ساری می گوید میدان عمل میرزا در فومنات(فومن-شفت- صومعه سرا) بوده و گوراب زرمیخ مرکز نظامی و پادگان آموزشی بوده است.بنابراین می توان ادعا کرد که ۸۰ درصد از جریان نهضت جنگل در همین محدوده اتفاق افتاده است. در هیچ کجای گیلان بجز منجیل، جنگی بین میرزا و دشمنانش در خارج از فومنات نوشته و گزارش نشده است با این حساب نقش فومنات در این ماجرای بزرگ دیده نشده یا عمداً کم رنگ نشان داده شده است.

وی که از نقش خیانت در پایان و شکست نهضت سخن می گفت اضافه کرد: دشمان نهضت تلاش کردند نهضت را از درون پاشیده بکنند که متاسفانه برخی از یاران نزدیک و سران جنگل گرفتار این توطئه شدند اما این خیانت ها در یاران فومنی و تالشی ایشان دیده نشد.تا آنجا که در هفته آخر به عدد انگشتان دست، یار وفادار برای میرزا  باقی مانده بودند که بجزء گائوک آلمانی بقیه خود حسن خان و نزدیکان وی بودند تا جایی که میرزا نعمت الله خان داماد وی در دفاع از میرزا به شهادت رسید.اما متاسفانه سخنران همایش برج میلاد اتهام دروغی را متوجه قومی کرد که تا پای جان و مال و تا آخر پای نهضت ماندند آیا نباید این جفا جبران بشود؟

صائمی میان رزی ، که از مطلعین و ملاقات کنندگان با بسیاری از همراهان جنگلی ها در منطقه سردار جنگل و در واقع تاریخ شفاهی جنگل است و اعلام می دارد تمام کتابهایی که در باره نهضت نوشته شده را خوانده و با بسیاری از کسانیکه نهضت جنگل را درک کرده اند ملاقات داشته از نقش مثبت،موثر و  همراهی تا آخر حسن خان و تالشان همراه وی در نهضت می گوید و اعتقاد دارد خیانت از ناحیه  افراد مهم و تاثیر گذاران دیگری بود که نهضت را به شکست کشاند.

رسول علیزاده ماکلوانی ،نیز ناگفته های نهضت را زیاد می داند و معتقد است نهضت روزی شکست خورد که دکتر حشمت خود را تسلیم قوای دولتی رضاخانی کرد.چنانکه میرزا بعد از  شنیدن خبر تسلیم وی گفت: انا لله و انا الیه راجعون. وی یکی دیگر از از ناگفته ها را دلایل شکل گیری نهضت جنگل می داند که هیچ کس بدان اشاره نکرده است و از نظر وی بیشتر با دخالت وبه خواست کشورهایی چون آلمان و عثمانی بوده است.

علیزاده همچنین از چرایی استقرار  نهضت در غرب گیلان و ماکلوان می پرسد و دلیل آن را اطمینان میرزا به حسن خان ذکر می کند تا جائیکه حسن خان و تالشان منطقه تبدیل به اثرگذارترین یاران میرزا و تکیه گاه اصلی وی می شوند. اما چرا تلاش های این قوم دیده نشده و بی اثر شده است؟ 

و اما با توجه به صحبت ها و درخواست های فوق می توان گفت همه واقفیم که در اتفاقات تاریخی به دلیل تعدد و تکثر فکری روایت گران آنچه به واقع اتفاق افتاده با دخل و تصرف هایی به ما منتقل شده است . نهضت جنگل هم فارغ از این تحریف ها نبوده است به همین جهت همیشه سوالات و ابهامات زیادی از ماجرای جنگل در اذهان بوده و بسیاری از وقایع و واقعیت ها هنوز مکشوف و رونمایی نشده است.سوالات و ابهاماتی همچون؛ 

اتهام بلشویک بودن وتجزیه طلبی به میرزا،نقش و چرایی حضور خارجی هایی که در نهضت همراه میرزا بوده اند،چگونگی تهیه سلاح ،چگونگی تامین هزینه مالی نهضت،تبارشناسی میرزا، نقش و تاثیر حسن خان کیش دره ای ، زیده و تالش های آلیان و ماسوله در نهضت،نقش دکتر حشمت در شروع و شکست نهضت،علت نفوذ کم نهضت در شرق گیلان،نقش کسماء و شیخ احمد کسمایی در نهضت،ابهامات پیرامون شخصیت هایی چون اسماعیل جنگی،علل شکست نهضت و…که انتظار می رود دبیرخانه کنگره و در ادامه بنیاد دائمی میرزا و افراد و گروههایی که در این حوزه تحقیق می کنند و قلم می زنند برای آنها پاسخ های قانع کننده پیدا کنند.

علی علیزاده ازبری