سلامت عمومی شوخی بردار نیست…

بقلم: مهندس جواد زبردست گشتی، مدیرعامل توسعه فناوری و ارتباطات گیلان، مدرس دانشگاه، کارآفرین برتر ملی در کشور.

قسمت دوم

در قسمت اول این مقاله به واکاوی یکسال و نیم اجرای طرح تحول سلامت پرداخته شده است. پس از بررسی اجمالی ۱۰ عنوانِ پزشک خانواده, تعداد زایمان های طبیعی, میزان پرداختی بیماران در بیمارستانها, ماندگاری پزشکان در مناطق کمتر توسعه یافته, برنامه پزشک مقیم, عملکرد سازمانهای بیمه سلامت, کدینگ خدمات جراحی, هزینه بیمارستانهای دولتی, اعلام بموقع تعرفه ها از سوی دولت و تعرفه پزشکان متخصص در نظر دارم موارد دیگری را مورد بررسی قرار دهم. در پی مقاله پیشین؛ عناوین را از شماره ۱۱ ادامه میدهم.

 

۱۱- زمان انتظار بیماران سرطانی

سرطان سومین عامل مرگ و میر در ایران است. بیماری پرهزینه و رنجزا. یکی از عوامل موثر بر ارتقای سطح خدمات انکولوژی, بررسی گردش کار و زمان توقف بیماران و دریافت داروهای کموتراپی است. داده های آماری موید این امر است که در سال ۹۲ و پیش از اجرای طرح تحول سلامت وقتیکه خود بیمار جهت شیمی درمانی دارو کموتراپی را تهیه میکرد در بیش از ۸۰% موارد در کمتر از ۴۸ ساعت دارو تامین میشد اما پس از اجرای طرح تحول سلامت که داور باید توسط بیمارستان تامین شود در بهار ۹۳ ۲۲% در تابستان کمتر از ۳% در پاییز ۱۳% و در زمستان کمتر از ۱۳% بیماران در کمتر از ۴۸ ساعت دارو شیمی درمانی تامین شده است!

این افزایش غیرمنطقی زمان انتظار برای بیماران سرطانی باید از طریق اصلاح فرآیندهای تامین دارویی بیمارستانی رفع شود. یک راهکار در این حوزه افزایش سهم ردیف خرید دارو برای بیمارستانهای دولتی است که صرفا با این راهکار و بدون اصلاح فرآیند تامین، باز این چرخه معیوب میچرخد.

 

۱۲- بررسی شاخص رضایت بیماران بستری در بیمارستانهای دولتی

هدف غایی طرح تحول افزایش سطح کمی و کیفی خدمات سیستم بهداشت و درمان کشور است. یکی از مهمترین شاخص ها سطح رضایتمندی مراجعه کنندگان به سیستم بهداشت و درمانی کشور پس از اجرای طرح تحول است. مطابق مطالعات صورت گرفته ۸۲% مراجعه کنندگان از طرح تحول رضایت داشته اند. در این میان بیشترین میزان رضایت از کاهش هزینه بستری و کمترین میزان رضایت مختص هتلینگ میباشد. ضرورت افزایش سطح کیفی هتلینگ بیمارستانهای مجری طرح تحول باید در دستور کار قرار گیرد.

 

۱۳- تقاضای القایی؛ چالش پیشروی طرح تحول سلامت

بدلایلی همچون تغییر ترکیب جمعیتی, سطح درآمد و توسعه فناوری طی سه دهه گذشته میزان هزینه بخش سلامت رشد چشمگیری داشته است. حال تقاضای القایی چیست؟ وقتی بدلیل رفتار مدیران بخش سلامت مردم حس میکنند که باید سریع بروند و به دلیلی بستری شوند, چکاپ شوند و… بدلیل یک حس فراگیر میان مردم که تا تنور داغ است بچسبانیم با دلایلی غیرمکفی به مراکز درمانی مراجعه میکنند تا از طرح تحول بهره مند شوند و بدلایل تاریخی هم اعتماد عمومی به ماندگاری یک طرح وجود ندارد به عموم القای مراجعه زیاد به مراکز درمانی و افزایش سهم مردم در بودجه سلامت را شاهدیم.

از دید اقتصاددانان پدیده تقاضای کاذب یا القایی سبب افزایش آشفتگی در سیستم عرضه و تقاضای خدمات درمانی میگردد. یعنی تقابل نیاز نامحدود در مقابل امکانات محدود در طول زمان سبب بالارفتن سهم مردم در هزینه های درمانی میشود. و این یک خطر برای طرح تحول سلامت است. که نیاز به فرهنگ سازی در این بخش نیز ضروری می رسد.

از دید نگارنده بهترین راهکار مهار این مشکل استفاده از نظام ارجاع و پزشک خانواده البته نه با ایرادات فراوان پزشک خانواده در فارس و مازندران و تهران میباشد. راهکار اساسی مدیریتی دیگر بهبود بینش مدیران در کاستن از تقاضای القایی است. اصلاح نظام آموزش عمومی سلامت هم میتواند باعث افزایش فرهنگ سلامت عمومی نیز گردد و از تقاضای القایی بکاهد.

 

۱۴- چالش های بهداشت و پیشگیری در طرح تحول سلامت

آنچه در طرح تحول مغفول مانده و سبب تاسف است مبحث کلیدی بهداشت و پیشگیری است. طرح تحول تمرکزش را روی درمان نهاده و از پیشگیری غفلت ورزیده اند. و این خود سبب افزایش فشار بر بدنه درمانی نیز میگردد. آنچه از پژوهشها و مشاهدات برمی آید اینست که راهبرد مراقبتهای بهداشتی تدوین نشده است.

 

در پایان؛ آنچه بر مبنای مدل تحلیلی شیفمن هویداست نقش پررنگ سیاست و جلب آرای عمومی در شرط ماندگاری این طرح در دستور دولت یازدهم است و این خود میتواند در درازمدت برای سیستم درمانی آنومی و آشفتگی ایجاد کند. بدین منظور دولت باید در برنامه توسعه پنجساله ششم بطور ویژه طرح تحول را با رفع مشکلات ببیند تا مشمول اجرای کوتاه مدت نگردد تا بتواند موجبات رشد و بالندگی کشور در این بخش از نیاز جامعه باشد.

نویسنده در تلاش است قسمت سوم این مقاله را نیز ارائه دهد.