تخته بتاشتیم امی ره پورد نوبوست!

(به بهانه سیل سیصد میلیاردی فومن) 

زندگی در گیلان همیشه سخت بوده و هست.هم به واسطه اقلیم خاص و مخاطرات طبیعی آن و هم بواسطه کار سختی که مزارع شالی کاری و چای و دامداری و باغداری  طلب می کنند. منظومه «گیشه دمرده» مرحوم شیون فومنی  تابلوی بازنمایش هنرمندانه ای از درد و رنج مردمان ساکن در گیلان است . استانی که زیبایی اش از بیرون دل می برد و از داخل زهره!

چهار گوشه گیلان رود ، رودخانه ، نهر ، جوی و آبگیر های طبیعی یا دست ساز است که همزیستی با آنها همیشه مخاطرات و سختی های خاص خود را برای ساکنان آن داشته است مانند سیلاب که همیشه همزاد رودخانه ها بوده و هست. اما سیلاب علل طبیعی ، انسانی و انواع مختلف دارد که پیرامون آن باید مطالعه ،پژوهش و تحقیق صورت بگیرد و سپس داده های آن تحقیقات علمی عملی بشوند. رودخانه ها دوره برگشت سیل دارند .تکنیک های پیش بینی سیل وجود دارد . رود و آب و بارش علم هستند .آمار و داده های هواشناسی وجود دارد.اما مدیریت و تصمیم ها سیاسی است.احساسی است.انتخاباتی است!برنامه ریزی ها بیشتر بر حسب ملاحظات اجتماعی  ریخته می شوند نه محاسبات علمی. رودخانه یعنی خانه ی رود روی خانه که خانه نمی سازند بستر و حریم کدام رودخانه از یورش و تجاوز انسانها در امان مانده است؟

گشت رودخان را آب برد چونکه هنگام تخریب جنگل و تعرض به بستر و حریم رودخانه آنهایی که باید بیدار می بودند را خواب برده بود. مردم و مسئولان حرمت جنگل را نگه نداشته بودند.آبخیز داری نکرده بودند. حرمت رودخانه را نداشته بودند. در گذشته هم رودخانه ها طغیان می کردند در روستاهای مسیر رودخانه از خود گشت رودخان تا کلفت که شاخه «گشت رودخان» با رود بزرگ تر «قلعه رودخان» تلاقی پیدا می کند و در ادامه تا نوده سند که «گاز روار» هم به آنها می پیوندد دوطرف رود تا چند صد متر حریم آزاد(سیلابدشت) داشت اما آن حریم و دشت های سیلابی کجا رفتند؟  تبدیل به رودخانه باغ ،تاسیات صنعتی و گردشگری یا منزل و حتی مسکن مهر!  شدند . بستر آن تا عمقی که هنوز رودخانه ها تشکیل نشده بودند کنده شده است و مدام ادامه دارد . مدت یک دهه است که عمق رودخانه به سرعت و با وضعیت خطرناکی در حال پایین رفتن است و هیچ شخص ،نهاد یا دستگاه مسئولی نپرسیده چرا مورفولوژی رودخانه ها تا این حد خطرناک و تغییر کرده است و اگر پرسیده اند کدام اقدام را انجام داده اند؟ کارگاههای شن و ماسه تا کی باید در حریم رودخانه چنبره بزنند؟ کامیون های غول پیکر حمل شن چه زمانی دست از کف رودخانه ها خواهند برداشت؟ امروزه که آب طغیان می کند سازه ها را می برد.  چرا که سازه ها در حریم و پل ها در بستر رودها هستند . پل هایی بدون عرض مناسب و بدون استحکام لازم و جاده هایی مهندسی نشده که از لابه لای آنها کشیده شده اند.همچنین خطوط انتقال آب و برق و گاز و…که بهترین مسیر را عبور از حاشیه رودخانه انتخاب کرده اند.

مثل موارد دیگر نگاه ما به رودخانه علمی نیست. بهره برداری باری به هرجهت و سودجویانه است . از دید خیلی ها جنگل یعنی الوار و رودخانه یعنی معدن تامین شن و ماسه!  زمانی رئیس وقت محیط زیست فومن گفت جایی را ۴۰ سانت مجوز برداشت داده بودیم ۴ متر برداشت کردند و داد ما به جایی نرسید .آمایش یعنی با مطالعات دقیق،بر اساس داده های آماری و استخراج اطلاعات هوا شناسی در دوره های بلند مدت مثلا ً ۲۰ ساله رودخانه ها مورد مطالعه قرار گرفته بستر دائمی، فصلی و حریم آنها مشخص و سپس تعریف بشود که کجا و در چه فاصله ای، چه تاسیساتی می توان احداث کرد، کجا می توان برداشت کرد؟ کجا باید لایروبی بشود؟ کجا نمی توان و نباید لایروبی بشود؟ کجا باید دیواره حفاظتی ساخت ؟ کجا را باید به حال خود رها کرد؟ کجا برای پرورش چه نوع آبزیانی مناسب است و…

پس از سیل فرماندار فومن اذعان می کند که مسدود بودن مسیر عبور آب عامل وقوع سیلاب بوده است.براری رئیس دادگستری فومن هم وجود موارد متعدد ساخت و ساز در حریم و حتی بستر رودخانه ها را عامل مشکل ساز عنوان می کند. حتی از اجاره برخی جاها توسط امور آب به بخش خصوصی گله دارد. و از ترک فعل ها و تجاوز به حریم رودخانه و نقص قانون می گوید.اینها نوش داروی پس از مرگ سهراب خواهد بود اگر همین امروز به مدار قانون برنگردیم و اگر از الان جلوی ساخت و سازهای ناسازگار با طبیعت را نگیریم و اگر برداشت از بستر رودها منع نگردد و حریم و سیلابدشت ها آزاد نگردند این مخاطرات دائمی و خطرناک تر خواهند بود.

پلی که در سید سرا فرو ریخت اصلاً پل نبود یک سازه قدیمی سنگ و بتن که با استفاده از سبک معماری طاقی بدون استفاده از بتن مصلح و با عرض بسیار کم ساخته شده بود حالا این پل را هر کس ساخته خیلی مهم نیست اما باید پرسید که اداره راهداری یا هر دستگاهی که متولی آن است چند بار از آن پل و سایر پل ها بازدید داشته و استحکام آن را کنترل و ارزیابی کرده

است؟

و در انتها جهت ارائه اطلاعات تکمیلی به نقل از فرامرز مرجانی سرپرست فرمانداری فومن : در سیل شنبه ۱۳ آبان، ۳۰ کیلومتر راه، ۲۳ دهنه پل ارتباطی، ۵۰ واحد مسکونی، ۷۷ هکتار اراضی زراعی و باغی، ۸ کیلومتر کانال آبرسان، ۳ پهنه استخر ذخیره آب و تعدادی انهار کشاورزی در در شهرستان فومن تخریب شده است و در مجموع این سیل  بیش از ۲۸۰ میلیارد تومان به زیرساخت های شهرستان خسارت وارد کرده است.

و خدا را شکر که این بار جان هموطنی از دست نرفت.

علی علیزاده ازبری-روزنامه نگار