کوروش:مهیار مختصری در انتخاب تندیس های میدانی                               به بهانه واکاوی مجسمه میدان اصلی شهرفومن

 

 مقدمه :  با خواندن خبری در آوردگاه صبح فومن مبنی بر(  برگزاری جلسه ساخت یادمان شهدای گمنام در دفترمعاون فرماندار فومن ) نگارنده این وجیزه رساله گون را از آرشیو خود می فرستم تا به سهم و وسع اندک خویش شاید که کمکی درحد یک پژوهش کوچک در باب انتخاب و نصب ( تندیس ) و یا  ( سردیس ) و  یا مجسمه و دیگر اِلمان های… یادواره ای و مناسبتی به دوستان و اساتید اهل فن و تکنوکرات نهاد فرمانداری و میراث فرهنگی  فومن نموده باشم.

همچنین سپاس از آقای حسینی از میراث فرهنگی قومن که با تماسی تلفنی با بنده برای جویا شدن از کم و کیف پیشنهادم قراری برای آینده نزدیک به همراه آقای مهندس عامر؛ پیشنهاد موجه و نیک مرا که به نظرم درایران اولین  و نوظهور خواهد بود؛گذاشته شد. این را نه از جهت تبلیغاتی و یا بزرگ نمایی که درقاموس روند کاری و حرفه ام نیست و خود هم ولایتی ام آقای  مهندس عامر به خوبی براین موضوع اشراف دارند. انشاالله که پیشنهاد بنده با نظرات تکمیلی و فنی  و مهندسی دوستان  از جهت آکادمیک خیر باشد.

 

 

 صبح فومن – کوروش مهیار – متواضعانه باید از پیش با خسته نباشید به مسئولان زیبا سازی برای هرگونه تلاش و زحمت و ابتکارکه برای کارهای هنری شهرهای استان انجام می دهند ؛ دستان شان را فشرده وباید که همگان سعی مند بود تا با فرو تنی و سنجیده و با توشه ای ازنظر به بحث و سنجش، یاور پنهان و آشکاری در اینگونه کارهای شهرخویش برایشان گشت.با همه مسائل خرد و کلان دیگری که هم اکنون وجود دارد. 

   راقم این سطور از پیش یادآور می گردد که تخصصی در زمینه علم هنر های تجسمی و بخصوص تندیس ها و یادبودها و یادگراهای میدانی و شهری نداشته و فقط درحد یک شهروند, مقاله پیشنهاد واره خود را به بهانه مجسمه میدان اصلی شهر که مورد اعتراض و عدم مقبولیت و عکس العمل منتقدین و مردم به دلایل مورد ذکرشان گردید است. لذا به این بهانه وبه جهت احترام و از خود دانستن شهر و شهرداری ومسئولین زیبا سازی و احترام به مردم و احترام به محل زندگی مان, این مکتوب را بطور فشرده برای خوانندگان محترم ازجهت تئوریک وپراتیک واگشائی وطرح موضوع می نماییم.

    چنانکه در پارینه, مقالات من چنین بود که انتقاد و پیشنهاد را از حقوق شهروندی خویش برای اصلاح و دوستی داشته ام و مانند شما معتقدم که انسان می تواند و باید خوشبخت؛ دانا؛تندرست؛ نیرومند؛ آزاد؛ ایمن؛ آفریننده؛ منتقد و پیشنهاد دهنده به هر مقام ومنصبی باشد.  بدور از برچسب و اتهام و ناسپاسی به کارهای انجام شده و در حال انجام مسئولین؛ برای چسبیدن به چلپاره زندگی و حفظ خر مهره امتیازات گذرا .  لذا در این جا سخن بر سر آن نیست که به چه منظوری؛ شخص یا گروهی با ۱۵ میلیون تومان پول ) پول خرج ساخت مجسمه وسط میدان در زمان خودش), دو کف دست را که مثلا برای دعا کردن است افقی پشت به قبله بر روی زمین سرانده و خواسته سمبل میدان اصلی شهرم باشد. ما را در موضوع دعا و تقاضا و استغاثه و ناله و زاری تفهیم نماید. ویا سفارش بکند. شک نداریم که هرگونه از اینگونه کارهای زیبائی سازی منشا خیر و جای سپاس و تشویق دارد.  موضوع ما سعی خواهد کرد مبحث تماتیک این اثر هنری را غور کند.  لا اکراه فی ادین.     

         سالها پیش ازاین با جسارت جوانانه در پایان مراسمی نمایشی از شهردارشهرشادروان فرهی تقاضا کردم که همانند مجسمه آناهیتا * الهه مهر وآفتاب* دربخش دیگری از شهر فومن مجسمه ای از(وای) الهه خوشبختی وسعادت و زیبائی دوشیزگان وبانوان و زنان ایران باستان را هم فراهم ونصب نمایند.  ظاهرا این ایده به نظرشان که به هنر مجسمه سازی علاقه مند بودند خوش آمد.ودر پایان توضیحات بیشتری خواسته بودند که عرض شد.  ( وای) یا ( ای وای) یا( اِ وا)

همان واژه ای که هنوز هم بیشترین کاربرد زبانی و فونتیک را بین دوشیزگان و زنان و حتی مردان با آواهای مختلف به هنگام ؛ شوک ها ؛ ناراحتی؛ خطر؛ تعجب؛ و آرزوهای رویا گونه احساسی دارد.  گاه هم با گذاردن کف دست راست خویش بر روی پشت دست چپ ؛ با صدای زنگ دار کمی بلند آرزوی مثبت خویش را از الهه (وای) می کرده اند. هنوز افسانه ها و آثار متدو لوژیک آن در بخش هائی از فلات کویری و نواحی کردستان مشهود می باشد که در بحث ما نمی گنجد. آقای شهردار مذکور شادکامانه آنرا مطرح کرده و قول تهیه ونصب آنرا به همه دادند. بگذارید موضوع را طولانی نکنیم و نتیجه تام و تمامی از آن بگیریم.   ایشان برای نصب چنین مجسمه باستانی و نامتعارف ؛ مراحل تحقیق و تفحص؛ استعلام تاریخ و زمان ؛ نوع پوشش و تاج و ارابه و زیور و

جوانب مختلف و استفاده سمبولیک برای توضیح آن در شهر و برای مهمانان و توریسم؛ و رجوع به پرسش وا ظهار نظرمردم بومی وعلاقه مندان جهت ساخت ونصب واجرای آن برنامه می گذاشتند.  

  بیان این ماجرا بسیار ساده؛ منظور و انتخاب سازه و اجرا یک اثر هنری برای مردم یک شهر را باید نشان داده باشد. یعنی برای نصب یک تندیس و یادبود که می خواهد به یادگار و نماد و جلوه در مرکز و جلوی اداره شهرداری و محل تردد همین مردم نصب گردد نیاز به صبر و تعمق و پرسش و همگرائی بیشتری با مردم می باشد. هر اثر هنری تاریخی ایجاد شونده در شهر یادگار دوران و مردمان آن ناحیه است و نه فقط خدای ناکرده سلیقه و یادگار یک یا چند نفر. بطور مثال مجسمه های از پیش مانده ما که هنوز محبوبیت خود را حفظ کرده است می تواند در اینجا مطرح شود.  بطور کلی برای انتخاب تندیس های میدانی از مظاهر مجسمه های( سمبولیک—فولکلوریک – حماسی—انقلابی—مشاهیر—معاصر—روحانی—بومی—فانتزی—تهیجی و تشجیعی —  استفاده می گردد.  به ترتیب مجسمه آناهیتا و مجسمه شکاربانان اول جاده ماسوله و مجسمه سرباز شهید و مجسمه لوح نوشته شده میدان جلوی شهرداری و مجسمه مشاهیر وفات یافته فومنی و مجسمه کودکان در حال بازی و مجسمه میرزا کوچک و مجسمه گوزن و میوه های داخل پارک  می تواند نمادی از آنچه در بالا گفته شد باشد. البته هنوز جا برای مجسمه های هنرهای معاصر و مشاهیر و فانتزی و غیره باقی است.

    مقررات زیبا سازی کلاسیک قرن ها و قرن ها حقیقت غیر قابل انکارشمرده شده و کماکان صلابت خود را حفظ کرده است. این دیگر فومن و یا پاریس نمی شناسد. و مردم هم بر اثر بالا رفتن اطلاعات و سلیقه ها و فهم هنری ؛ سختگیروعلاقه مند شده اند. لذا معیارها باید بر اساس تحول کیفی عمیق در مفاهیم و استنباطات بنیادی و اساسی و بومی و زیبائی شناسی فولکلوریک پیوند خورده و کمتر از معیارهای صرفاً ذهنی روحی – انفرادی و حتی من درآوردی پیروی شود. یعنی مجسمه و تندیسی که در وسط شهر فومن توسط خودمان و مردم میهمان که دیدار می شود باید تفاوتی با مثلا شهر قم و بندر عباس و تبریز بکند و ساختارstractuer خاص و بومی زمان فعلی ما را داشته باشد.  

در این جا ما را سخن بر این نیست که در مورد اصل مجسمهِ میدان اصلی شهر که مسئولین زحمت تهیه آنرا کشیده اند نقدی داشته باشم. امید که نگارنده از چنین خیره سری ها و خام طبعی ها بدور باشد. حتی اگر این تندیس کف دست که بجای آسمان بطور افقی در امتداد جاده هم قرار گرفته باشد, حتی به گفته دوستان بر عکس قبله برای دعا باشد؛ که به نظرم چندان مسئله ای نیست , زیرا که خداوند رووپشت به قبله و شرق و غرب ندارد.همه جا هست حتی به شاهرگ گردن نیز نزدیکتر.

اما یک مجسمه در وسط میدان اصلی شهر ( که به نوعی شناسنامه و اثر مردم می تواند باشد) چه می خواهد به تماشاگر گذرا و توریست بگوید!  آیا این ارزشِِ ِپرسش کتبی و شفاهی و نظرخواهی و حتی ابتکار مسابقه انتخابِ مجسمه از مردم خود این شهر را نداشت؟. بدون هیچ گونه شائبه دخالت

  مقیاس و تمیز و داوری خلق قوی ترین و دلسوزانه ترین است . که اگر درآینده درکی از مجسمه نبود لااقل ازمشاهده اش لذت و عشق می برد.   دریک حالت مثبت وخوشبینانه اگر از لحاظ تماتیک(موضوعی) و پربلماتیک(ذهن سیاس) و با تخیلات ماوراِئی (سورُال) حتی مقصود نصاب و تهیه کننده را دریابیم, چه به تماشاچی تفهیم می شود؟ خانم ها ؛ آقایان؛ این دو کف دست خوابیده چه می خواهند؟  ( دعا؛ تقاضا ؛ هدیه ؛ تهی بودن دنیا ؛ چه ؟ ) حتی اگر درک فهم آنرا آزاد اعلام کنیم.

        تناسب اجزا هنری سه گانه و لاینفک آنرا شامل ( محتوی فکری—مختصات بدیع و جذاب—و مشخصات فنی جدید عصر مارا چگونه باید حلاجی و مثلا برای مهمانان و علاقه مندان توضیح داد .

اگر مقام مسئول تهیه کننده این سازه خواسته اند که سر صبح وقتی که از کنارش می گذریم و یا پاره وقتی دیگر که چشم بدان می دوزیم ؛ فهم ما و مهمانان ما را در مورد دعا کردن ( که یک امر شخصی وارتباطی با خدا و مسئولین روحانی ماست) یاد آور شوند که باید اذعان کرد در روز میلیونها ساعت برنامه در سراسر کشور پهناور ما , صوتی و تصویری , نوشتاری و زبانی و دیداری, مطبوعات و کتاب و کلاس و انجمن و مسجد و اولیا در حال کار برای عموم می باشند. هر سمبلی در جایگاه فیزیکی خود می تواند عملکرد و پس ماند موثرتری داشته باشد. این گونه تندیس های با ساختار تماتیک روحانی در محدوده مساجد و حوزه ها و تکیه و انجمن ها و قبرستان های و جایگاه مقدس قبور شهدای معزز بجا بوده و از هر گونه شائبه ای بدور خواهد بود.

مسئولان محترم و زیبا پسند شهر ما باید فوق العاده محتاط و دقیق بوده وصعه صدر را فراموش نکنند.   نقد ما چیزی نیست جز آرزوی اثر بخشی کارهای هنری شهر بر عموم. اگر چه هنوز گل.   یاد آور می شویم که ما به هیچ وجه با آن دسته از انتقاد گران عصبی و عجول این مجسمه دو کف دست ؛ که معتقدند۱۵ میلیون خرج می کنند تا چیزی را عجله ای وبا منظوری خاص تولید کرده تا مثلا پیش مقامات بالا دست خود ملوس شوند و معنی گرا وامتیاز بگیرند.  نه . این ناشی گری و غلو در استنباط است.موافق نیستیم. اینکه می گویند عدم دقت و بررسی در انتخاب در عصر حاضر همانند دادن افیون مهلک بجای معجون مفرح به مردم وجوانان و افکار خواهد بود. این شاید مبالغه باشد. اما جامعه حق دارد آنرا تشویق نکند ولی نمی توان هنری بودنش را انصافا انکار نمود.

همیشه دیدهای فردی و حدیث نفس عجولیت را در انتخاب و بیان فراهم کرده و صداقت و رسالت و نو آوری را گریزانده است.  در بررسی ۷ هزار ساله مادی و معنوی ما ارائه هنر بخصوص از حکومت به مردم ؛ باید همه جانبه , پروسواس, حوصله سوز,پر ریزه کاری و دامنه دار از جانب متخصصین امر انجام گیرد.  در استه تیک(زیبائی شناسی) کلاسیک بررسی این اثر هدف عمده از انعکاس هرچه کاملتر,دقیقتر, و مطابق تر((adequet واقعیت عینی بوسیله اوصاف و تندیس های هنری , مراعات شباهت در حجاری و نقاشی ؛ سنگ تراشی و مجسمه سازی حفظ متقارنه و موازنه( کج بودگی اثر مورد نظر)  توجه به تزئین( نمای ظاهری اثر مورد نظر) ایجاد شکوه و جلال در آن (با توجه به ارتفاع کم و خوابیدگی اثرمورد نظر) و مراعات خوش آهنگی و کمپوزیسیون و هارمونی آن با نمای پشت سر وجانبی همانند تنالیته (tonalite )در موسیقی و نمونه سازی ( تیپیزاسیون) که خود نوعی تعمیم جای کار در شهرما دارد می تواند مورد ذکر مجسمه میدان ماباشد.

   آثار میدانی باید هنری ؛ دلنشین و دقیق باشد. ملاک ها و محک ها را نمی توان پامال کرد و استبداد هوس را جانشین مداخله های خرَد و ذوق ساخت .      اگر با جنجال یا بی خیالی ؛  سلیقه بدون نظر و خواسته جمع و مردم و ناظران بی طرف را بر دوش زمانه بار کنید ؛ او صبور است و اگر لازم باشد می گذارد تا دور شما به پایان آید و سپس آنرا از دوش خواهد افکند.

با پوزش فراوان از اطاله کلام , مواردی پیش می آید که لازم می شود برای همگرائی و کنکاش بیشتر در موضوع های مورد علاقه خوانندگان , تذکاریه های بجا ومقبول به سمع و نظر مسئولان زحمتکش و خوش فکر شهر به جهت رسالت مطبوعاتی رسانده شود . امید وانتظار ما هم اینست که بدوراز تعصب و اصرار با یک بازنگری ومشورت سر وسامانی به معضل مجسمه وسط میدان شهر خواه با نصب آن درجای دیگر و یا باتغییرات و فورمالیسم و نقطه نظرات رسیده با گشاده روئی و صعه صدر به انجام رسانند. با آرزوی موفقیت و ادامه زیبا سازی و توجه همه جانبه به هر کار زیبا سازی و هنری در سطح شهرباید که این عرابه زرین هنر را در جاده و میدان های نورانی ولونیم گامی توسط مسئولین محترم ومردم هوشیاربه جلو  هولاند.